Verbeten strijd
Pro en contra
Legalisering
Abortusregels vandaag
Meer weten?
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek
(Update: 19/01/2018)
Voor de tweede golf-feministen staat de gelijkheid van vrouwen en mannen centraal. Zelfbeschikking vormt de kern van de boodschap. Vrouwen eisen het recht op om zelf te beslissen over hun leven en zullen voortaan zélf een woordje meepraten over eigen lijf en leden, over hun seksualiteit, over hun zwangerschap, over het al dan niet kinderen krijgen. Baas in eigen buik, oorspronkelijk van Dolle Mina, is nu een veel gehoorde slogan.
Abortus uit het strafrechtis een van de belangrijkste strijdpunten van de tweede feministische golf. Op een paar jaar tijd gaat de abortuskwestie het publieke debat en de politieke agenda beheersen. De kwestie wordt uit de taboesfeer gehaald en openlijk op straat gebracht. Er zijn betogingen en acties waarover de media gretig verslag uitbrengen. Op de eerste nationale vrouwendag op 11 november 1972 krijgt abortus veel aandacht.
Verbeten strijd
In 1973 bereikt de abortusstrijd een eerste voorlopig hoogtepunt. Frappant dat jaar is het ontslag van een lerares van het Sint-Norbertusinstituut Duffel. Als gevolg van rubella tijdens de zwangerschap verwacht ze een zwaar gehandicapte baby. De vrouw beslist over te gaan tot abortus, waarop de schooldirectie haar ontslaat. Vanuit het hele land komen er reacties van vrouwenorganisaties.
Eerder dat jaar is de strijd in alle hevigheid ontbrand met de aanhouding van dokter Willy Peers, een Naamse gynaecoloog, op 16 januari 1973. Peers wordt ervan beschuldigd bij driehonderd vrouwen abortus te hebben uitgevoerd. Van dr. Peers is bekend dat hij vanuit een diepe sociale bewogenheid en respect voor de mens handelt. De aanhouding werkt als een rode lap op een stier. Er wordt een 'Peers-comité' opgericht dat zich bezighoudt met het organiseren van steunacties, een petitie, infoavonden en betogingen.
Voor- en tegenstanders verscherpen hun standpunten. Kranten, radio en tv brengen uitgebreid verslag uit over de zaak-Peers en over abortus in het algemeen.
In 1977 wordt Dolle Mina Anne Léger gearresteerd nadat de politie in haar foutgeparkeerde auto in Kortrijk 150 anticonceptiebrochures terugvinden waarin twee adressen van abortusklinieken in Nederland werden opgenomen. Léger wordt aangeklaagd omdat ze propaganda zou hebben gevoerd over abortus, want niet wordt toegelaten volgens art. 338 van het straftwetboek. Haar arrest vormt in feite de aanloop naar de nationale abortusbetoging van 5 maart 1977. Eind maart wordt Anne Léger vrijgesproken. De rechters verwerpen in hun vonnis het argument dat zij deze brochures zou hebben verspreid. Dankzij een solidariteitscampagne en een massale mobilisatie is dit een belangrijke overwinning voor de beweging voor abortus uit het strafrecht.
Voor de bewustmaking van het brede publiek is de zaak van groot belang: niet alleen politici vormen zich een mening, ook de man in de straat gaat discussiëren en nadenken over het vraagstuk. In de jaren die volgen gebeurt abortus min of meer openlijk in verschillende ziekenhuizen zonder dat er daadwerkelijk vervolgd wordt.
Pro en contra
Abortus vormt voor de vrouwenbeweging zowel een gemeenschappelijk strijdpunt als een splijtzwam. Rond abortus kunnen heel wat gemeenschappelijke acties georganiseerd worden, over de eigen organisatiegrenzen heen. Het is een middel om de handen in elkaar te slaan en zich als vrouwenbeweging te profileren. Aan de andere kant brengt het ook spanningen mee tussen de organisaties onderling. Vooral de christelijke vrouwenorganisaties scharen zich niet zo maar achter de rest van de vrouwenbeweging. Op de Vrouwendag 1976 bijvoorbeeld, met als thema 'abortus - de vrouw beslist', blijven de christelijke verenigingen weg. Ook binnen de katholieke zuil zal het vraagstuk lange tijd voor verdeeldheid zorgen. Binnen organisaties zoals KAV laait de discussie hoog op.
Tussen 1974 en 1976 voert de Staatscommissie voor Ethische Problemen (1974-1976) een eerste reeks van abortusdebatten. De vrouwenbeweging wordt erbuiten gehouden. De commissie komt er niet uit en de zaak blijft geblokkeerd.
Legalisering
Vanaf 1981 gaan de parketten opnieuw vervolgen. De jaren tachtig zijn het decennium van de grote abortusprocessen tegen gynaecologen, huisartsen, verplegend personeel en patiënten.
De processen krijgen heel wat media-aandacht. De Gentse abortuskliniek "Kollektief Anticonceptie" voert sinds haar oprichting op 10 april 1980 actie voor abortus uit het strafrecht. Het Kollektief is ook een actiegroep: het houdt lezingentournees, organiseert fakkeltochten en manifestaties allerhande, belegt vergaderingen over wetsvoorstellen en levert juridische veldslagen. Er komen telkens weer nieuwe wetsvoorstellen om vervolgingen op te schorten totdat er een politiek vergelijk gevonden werd. Dat was niet naar de zin van de vrouwenbeweging die een definitieve wettelijke regeling wou.
De wet Lallemand-Herman-Michielsens van 1990 zorgde uiteindelijk voor rust en de Vrouwenraad kon zich in de wet vinden, hoewel de legalisering van de abortus niet zonder voorwaarden was. Op 30 maart 1990 keurt de Kamer het abortusontwerp van de senatoren Lallemand en Lucienne Herman-Michielsens ongewijzigd goed met 126 tegen 69 stemmen bij 12 onthoudingen. Koning Boudewijn weigert de wet te ondertekenen en treedt gedurende drie dagen af.
Niet de koning maar de Ministerraad publiceert op 5 april 1990 de omstreden “Wet betreffende de zwangerschapsafbreking van 3 april 1990 ” in het Belgisch Staatsblad. Wie een abortus uitvoert of ondergaat tot de twaalfde week na de bevruchting is voortaan niet langer strafbaar. Op 13 augustus 1990 werd ook een Nationale Evaluatiecommissie opgericht om toe te zien op de praktijk. Zij moet om de twee jaar een verslag uitbrengen voor 31 augustus van de even jaren. Er komt een felle tegenreactie van “Pro Vita ”.
Abortusregels vandaag
België
Beschikbaar op verzoek indien je niet langer dan 12 weken zwanger bent. Je moet verklaren dat je je in een "noodsituatie" bevindt. De wet omschrijft het begrip noodsituatie niet, maar stelt duidelijk dat de beslissing bij de vrouw ligt. Zij alleen oordeelt over haar noodsituatie en de invulling ervan. Ook een minderjarig meisje beslist zelf of ze zwanger wil blijven of niet. Bijkomende voorwaarden: je moet minstens zes dagen voor de ingreep op raadpleging gaan, voor een grondig gesprek over je besluit en de mogelijke alternatieven. Die raadpleging moet gebeuren bij een arts, in goede medische omstandigheden, in een medische zorgomgeving die beschikt over alle mogelijke informatiebronnen.
Abortus is in elk later stadium van de zwangerschap toegelaten, op voorwaarde dat twee artsen het erover eens zijn dat je een ernstig gezondheidsrisico loopt of dat het kind een "extreem ernstige en ongeneeslijke ziekte" heeft.
Europa
Hoewel abortus jarenlang uit het publieke debat verdwenen leek, ontstaat er de jongste jaren opnieuw een solidariteitsbeweging met een aantal Europese landen waar conservatieve regeringen de wetgeving opnieuw hebben verstrengd of willen verstrengen.
Lees meer: Het abortusdebat escaleert in Europa
In de wereld
BBC News: Europe's abortion rules
Women on Waves: Abortuswetgeving wereldwijd
Praktisch
Fara vzw, Luister- en informatiepunt rond zwangerschapskeuzes (het vroegere Centrum voor Relatievorming en Zwangerschapsproblemen)
Luna - unie van Nederlandstalige abortuscentra
abortusklinieken in België
Meer weten?
EHBF: generatiekloof 'Baas in eigen buik, baas in eigen broek' en abortus uit het strafrecht! '
Affiches over de abortuskwestie
Lucienne Herman-Michielsens
Factsheet nr 3: De tweede feministische golf in Vlaanderen
RoSa's documentatiemappen: Dolle Mina
Meer info over abortus en abortusstrijd vind je in de RoSa-bibliotheek.
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek
- Abortus : de vrouw beslist / Ida Dequeecker . - Gent : Fonds Leon Lesoil, 1976. - 58 p.. - (Vrouw en Socialisme nr. 1.) - RoSa ex.nr.: Cb/0004
- Het abortusprobleem in de feministische pers : confrontatie met de moraaltheologische reflectie / Caroline Vander Stichele . -[s.l.] : Faculteit der Godgeleerdheid, 1983. - 84 p.. - RoSa ex.nr.: Ch/0009
- Abortus, wordt vervolgd ... / P. Rogie ; D. Vandermeulen ; G. Vandervorst . -Brussel : Unie Vrijzinnige Verenigingen, 1991. - 153 p.. - RoSa ex.nr.: Ca/0277
- Abortus na de wet / Gerard Bodifée ; Paul Schotmans ; Herman Nys ; Trees Dehaene . -Leuven : Davidsfonds, 1995. - 100 p.. - RoSa ex.nr.: Ca/0395
- Reproductive freedom : in the context of international human rights and humanitarian law / Maja Kirilova Eriksson . -The Hague : Kluwer Law International, 2000. - 573 p.. - BOEK . - (International Studies in Human Rights) - RoSa ex.nr.: Cc/0122
- De engeltjesmaaksters: abortus toen het niet mocht / Diane De Keyzer. - Leuven : Van Halewyck, 2009 - RoSa ex.nr.: FI m/0217
english
français